De gebroken snaar van taalkundige Wilhelm Bleek

Pionier uit Duitsland
Op vrijdag 28 mei wordt op Nederland 2 een nieuwe aflevering van het VPRO-programma Het uur van de wolf uitgezonden: De gebroken snaar. Hierin kan de kijker kennismaken met de Duitse taal-pionier Wilhelm Heinrich Immanuel Bleek (1827-1875), die in 1855 naar Zuid-Afrika is vertrokken om aldaar op zoek te gaan naar wat hij beschouwde als "de oorsprong van de taal". In de gevangenis van Kaapstad kwam Bleek in contact met mensen die hetzij waarlijk crimineel waren of als zodanig werden beschouwd en die een volstrekt onbekende taal spraken. Bleek raakte daardoor volkomen gefascineerd, in eerste instantie vanwege de klikklanken.
Wilhelm Bleek is er vervolgens in geslaagd, toestemming te krijgen voor het in huis nemen van enkele van die gevangenen, waardoor hij beter in staat werd gesteld hun uitzonderlijke taal aan een nader onderzoek te onderwerpen.

Gedetailleerde documentatie
Bleek heeft al zijn bevindingen tot in detail gedocumenteerd in onder meer150 notitieboekjes met op de linkerpagina teksten in die |Xam-taal en op de rechter bladzijde hetzelfde in het Engels. Verder bestaan er nog zo'n 60.000 documenten en een woordenboek-systeem. Dat alles bevindt zich in het Wilhelm Bleek Archief in een bibliotheek te Kaapstad.
De documentaire die zal worden uitgezonden tussen 22:55 uur en 23:55 uur, onthult meer details en toont een deel van de enorme hoeveelheid documenten, alsook foto's van Bleek zelf, zijn 'rechterhand' Lucy Loyd — die zijn schoonzuster zou worden —, en tevens van gevangenen die in Huize Bleek hebben meegewerkt aan zijn onderzoek.
Het ligt in de verwachting dat de documentaire binnen niet al te lange tijd zal worden herhaald op het digitale kanaal Geschiedenis 24. In de VPRO-Gids van deze week — nummer 21 voor de periode van 22 t/m 28 mei — staat een drie pagina's lang artikel over dit thema met 10 illustraties. Het artikel is geschreven door Ella Looijenstijn.